‘Opa, niet huilen. We gaan alleen maar naar Middelburg.’

Mary Zonnevylle uit Schoondijke emigreerde op haar vierde naar Amerika: “Ik had klompjes aan op de boot. Iedereen hoorde me al van verre aankomen.”

DIT ARTIKEL VERSCHEEN ZATERDAG 4 APRIL IN DE PZC-BIJLAGE SPECTRUM

Mary Zonnevylle uit Schoondijke emigreerde op haar vierde naar Amerika

Er zijn niet alleen veel Zeeuwen naar West-Michigan geëmigreerd, maar ook naar Wayne County, in het uiterste noorden van de staat New York. Zo ook de ouders van Mary Zonnevylle, Adriaan Zonnevylle en Tannetje Zonnevylle-De Meyer uit Schoondijke.

Mary Zonnevylle (92), geboren in Schoondijke, weet zich de dag van het vertrek naar Amerika nog heel goed te herinneren. “Ik was vier en een half jaar en mijn zusje Nelly zestien maanden oud. We namen afscheid van opa en ik zei tegen hem: ‘Opa, niet huilen. We gaan alleen maar naar Middelburg.’ En opa antwoordde: ‘Wat dat maar waar, mijn kind.’ Ik zie hem nog staan zwaaien, met zijn blauwe zakdoek”, zegt Mary, nu bijna negentig jaar later, in haar huiskamer in Sodus, Wayne County (NY).

Op 4 maart 1921 vertrok de boot. “Ik had klompjes aan”, weet Mary nog. “Iedereen kon me van verre horen aankomen. Mijn moeder zei wel eens tegen me: ‘Mary, ik weet niet wat je precies allemaal uitspookte op die boot, maar je kwam altijd wel met iets terug: een sinaasappel, een banaan of een appel of zoiets. Maar van de aankomst op Ellis Island herinner ik me niets.”

Ze reisden van Manhattan direct met de trein richting Rochester en omgeving in de staat New York, waar de familie van Mary’s moeder, Tannetje de Meyer, woonde. “Zij waren onze sponsor. Vader Adriaan had alleen maar een oom en tante hier wonen. Eigenlijk wilde moeder helemaal niet emigreren. Dat was vaders idee. Hij zei: ‘Ik wil niet mijn hele leven voor boeren werken.’ Daarom is moeder uiteindelijk overstag gegaan. Tijdens de reis was moeder zeeziek. Toen ze van de boot afkwam, zwoer ze nooit meer te varen. En daar heeft ze zich aan gehouden. Ze is nooit meer teruggegaan naar Nederland.”

Mary ging zelf wel terug naar Nederland: zes keer in totaal, de eerste keer in 1961. Hoewel ze inmiddels een echte Amerikaanse is, is ze trots op haar afkomst, getuige de blauwe Zeeuwse babbelaar-doos op de koffietafel, de familiefoto’s van vroeger en de Delft blauwe beeldjes. Ze kwam zes keer terug naar Nederland, de eerste keer in 1961. Ze houdt van peperkoek, stroopwafeltjes en reuzenbollen (oliebollen). Ze spreekt zelfs nog een mondje van haar oorspronkelijke moedertaal. “Nederlands gaat niet zo goed”, zegt ze. “Ik vind de uitspraak moeilijk te verstaan. Maar Zeeuws-Vlaams lukt nog wel: gae nae uus, weunt, hrootvader, hrootmoeder en de krante.” 

 Tijdens de Tweede Wereldoorlog kwamen de brieven niet meer

Veel emigranten hielden via brievenwisseling nauw contact met de achtergebleven familie in Nederland. Zo ook Adriaan Zonnevylle, Mary’s vader. Hij schreef met zijn ouders, Maarten Zonnevylle en Neeltje Zonnevylle-Dupree.

Mary’s zus Nelly Zonnevylle, in de oorlog als WAC in Frankrijk gelegerd, beziet de puinhopen van haar geboortedorp Schoondijke.

Maar in 1940, aan het begin van de Tweede Wereldoorlog, hielden de brieven plots op. Aangezien de West-Zeeuws-Vlaamse plaatsen Oostburg, Breskens en Schoondijke vrijwel geheel van de kaart waren geveegd door de geallieerde aanvallen, ging Adriaan ervan uit dat zijn ouders niet meer leefden. Mary’s zus Nelly, die inmiddels een volwassen vrouw was geworden, had zich aangesloten bij de WAC’s (Women’s Army Corps). “Tot ongenoegen van mijn vader, maar zij wilde per se gaan. Ze werd gelegerd in Frankrijk”, vertelt Mary. “Vanuit daar schreef ze brieven naar haar grootouders in Schoondijke, met de vraag: ‘Als u dit ontvangt, schrijf dan alstublieft terug. En toen kreeg ze een brief terug: onze grootouders waren nog in leven.”

“Mijn zus ging met de brief naar haar hogergeplaatsten en vertelde dat haar grootouders uit Nederland nog leefden. Die zeiden tegen haar: ‘Als het morgen goed weer is, vliegen we je naar Nederland. En dus vlogen ze de volgende dag naar Gent. Noordelijker ging niet, omdat Zeeuws-Vlaanderen zwaar was getroffen. Ze gingen verder in een jeep, in haar kielzog volgde de Amerikaanse pers. In Schoondijke was alles gebombardeerd. Voor Nelly, die nog geen twee was toen ze Schoondijke verliet, was het moeilijk oriënteren. Ze zei: ‘Dit is niet dorp waar ik ben geboren.’ Ze wist dat ze het huis ‘den hoek’ moest hebben en dus vroeg ze de weg. ‘Ben jij een dochter van Adriaan Zonnevylle?’, wilden ze weten van Nelly. En zo zag ze uiteindelijk onze grootouders terug en kon ze ons laten weten dat ze nog in leven waren.”

Mary’s zus Nelly Zonnevylle herenigd met haar doodgewaande grootouders: Neeltje Zonnevylle-Dupree en Maarten Zonnevylle.

Feitenoverzichtje:

* De afkorting WAC staat voor Women’s Army Corps (Vrouwen Leger Korps) * De WAC is oorspronkelijk in 1942 opgericht als hulpverlenende eenheid voor het Amerikaanse leger onder de naam Women’s Army Auxiliary Corps (Vrouwen Leger Hulpverlenend Korps). * In 1943 kreeg WAC zelfstandige status. * Circa 150.000 Amerikaanse vrouwen hebben tijdens de Tweede Wererldoorlog de WAAC en de WAC gediend. *De eerste directeur was Oveta Culp Hobby, toentertijd advocaat, onderzoeksredacteur voor een dagblad en vrouw van een prominente Texaanse politicus. * Een meerderheid van het Amerikaanse volk was tegen de oprichting van een vrouwenleger. * Omdat er een tekort aan mannen was, is de WAC uiteindelijk er toch gekomen.